Postacie historyczne jako popkulturowi superbohaterowie w wybranych filmach o epoce PRL

Patrycja Winiarczyk

doi:10.51480/compress.2024.7-1.700

Authors

Patrycja Winiarczyk Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

DOI:

https://doi.org/10.51480/compress.2024.7-1.700

Keywords:

superheroes, superhuman, historical film, Polish People's Republic, pop culture, historical figures

Abstract

This article is an analysis of historical characters in selected feature films, whose plot is set in the Polish People’s Republic. The article characterizes the narrative structures and plot elements by means of which historical characters are created into pop-culture superheroes, based on the publication of the by Italian intellectual Umberto Eco entitled: The Superman of the Masses: Rhetoric and Ideology in the Popular Novel. The text presents the development of the popular novel and the protagonist appearing in it, described as a superhuman. Repetitive plot elements and narrative structures are singled out, with the following schemes titled: “Oppositions in narrative structures”, “Topoi and Visual Attributes in the Creation of the Superhero”; “The comforter of the PRL era”.

References

Białous, M. (2015). Społeczna konstrukcja filmów historycznych. Pamięć zbiorowa i polityka pamięci w kinematografii polskiej lat 1920–2010 [rozprawa doktorska, Uniwersytet w Białymstoku]. Repozytorium UwB.

Bohuszewicz, P. (2013). Uczłowieczanie superbohaterów we współczesnej kulturze popularnej, Fantastyczność i cudowność. W: W. Gruszczyński, T. Ratajczak, B. Trocha (red.), Mit – literatura – tajemnica. Fantastyczność i Cudowność (s. 67–80). Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza UZ.

Eco, U. (1996). Superman w literaturze masowej. Powieść popularna: między retoryką a ideologią. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Fiołek‑Lubczyńska, B. (2022). Topos w filmie. Rys teoretyczny o argumentacyjnej funkcji toposu. Kultura‑Media-Teologia, 49, 34–47.

Kulczycka, D. (2016). Schematy fabularne w filmach Nighta M. Shyamalana. Mit − bajka – komik. W: D. Kulczycka, M. Hernik‑Młodzianowska (red.), Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego, Seria Scripta Humana, t. 6: Literatura a film (s. 171–189). Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza UZ.

Mazur, Z. (2019). Postać historyczna w brytyjskim i amerykańskim filmie biograficznym XXI wieku: bohater filmowy, narracje historyczne, tożsamości narodowe. W: A. Krawczyk‑Łaskarzewska, A. Naruszewicz‑Duchlińska (red.), Postać w kulturze wizualnej, t. 8: Postacie, światy, fikcje (s. 143–164). Olsztyn: Katedra Filologii Angielskiej UWM.

Mrozowski, M. (2009). Bohater naszych czasów. Kultura popularna, 3, 77–83.

Nagurska, E. (1993). Film historyczny. W: K. Sobotka (red.), Od fantastyki do komiksu. W kręgu gatunków filmowych. Łódź: Łódzki Dom Kultury.

Ogonowska, A. (2006). Międzyprzestrzenie dyskursu: intertekstualność intermedialność. Analiza zjawisk w kontekście wybranych tekstów audiowizualnych, literackich. Przegląd humanistyczny, 2, 15–28.

Piotrowska, M. (2016). Rola i znaczenie filmu w popularyzacji historii a kształtowanie społecznej świadomości historycznej. Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ, 14, 59–78.

Plisiecki, J. (2010). Film i sztuki tradycyjne. Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Rosenstone, Robert A. (2006). History on film. Harlow.

Słownik Języka Polskiego PWN. (2024). Hasło: „Topos”. Pobrane z: https://sjp.pwn.pl/szukaj/topos (02.02.2024)

Staniszewski, A. T. (2012). Aleksander Wielki – pierwszy superbohater?. Magazyn antropologiczno-społeczno-kulturowy Maska, Antologia pokonferencyjna: Superbohater. Mitologia Współczesności?, 15–21.

Stuła, B. (2018). Historia jako element struktury alternatywnych światów na kadrach komiksów superbohaterskich. Zeszyty Historyczne, t. 17, 261–273. http://dx.doi.org/10.16926/zh.2018.17.17.

Witek, P. (2005). Kultura. Film. Historia. Metodologiczne problemy doświadczenia audiowizualnego. Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Wójcicka, M. (2015). Wartości a pamięć zbiorowa. W: J. Adamowski, M. Wójcicka (red.), Tradycja dla współczesności, t. 8: Wartości w języku i kulturze (s. 65–72). Lublin: Wydawnictwo UMCS

Wróblewska, A. (2012). Ewolucja toposu herosa – od Achillesa do Batmana, Magazyn antropologiczno-społeczno-kulturowy Maska, Antologia pokonferencyjna: Superbohater. Mitologia Współczesności?, 9–14.

Zadruska, A. (2022). Superbohater jako produkt postmodernizmu w koncepcji Umberto Eco. Kilka uwag do dyskusji, Łódzkie Studia Teologiczne, 31, 163–193.

Żaglewski, T. (2018). Maski Batmana. Kostium jako element narracji superbohaterskiej w komiksie. Er(r)go. Teoria–Literatura–Kultura, 37, 25–33.

Źródła internetowe

„Gierek”. Kto jest kim w nowym filmie o pierwszym sekretarzu PZPR?. (2022). Pobrane z: https://www.polskieradio.pl/39/156/artykul/2880684,gierek-kto-jest-kim-w-nowym-filmie-o-pierwszym-sekretarzu-pzpr (17.01.2024).

Walkiewicz, M. (2013). Plan minimum. Pobrane z: https://www.filmweb.pl/reviews/recenzja-filmu-Wa%C5%82%C4%99sa.+Cz%C5%82owiek+z+nadziei-14690 (17.01.2024).

Filmografia

Bogowie. (2014). Reż. Łukasz Palkowski.

Gierek. (2022). Reż. Michał Węgrzyn.

Jack Strong. (2014). Reż. Władysław Pasikowski.

Wałęsa. Człowiek z nadziei. (2013). Reż. Andrzej Wajda.