Postacie historyczne jako popkulturowi superbohaterowie w wybranych filmach o epoce PRL

Patrycja Winiarczyk

doi:10.51480/compress.2024.7-1.700

Autor

Patrycja Winiarczyk Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

DOI:

https://doi.org/10.51480/compress.2024.7-1.700

Słowa kluczowe:

superbohaterowie, nadczłowiek, film historyczny, PRL, popkultura, postacie historyczne

Abstrakt

Niniejszy artykuł stanowi analizę postaci historycznych w wybranych filmach fabularnych, których akcja rozgrywa się w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. W artykule scharakteryzowano struktury narracyjne oraz elementy fabularne, za pomocą których postacie historyczne kreowane są na popkulturowych superbohaterów, w oparciu o publikację włoskiego intelektualisty Umberto Eco pt. Superman w literaturze masowej. Powieść popularna: między retoryką a ideologią. W tekście przedstawiono rozwój powieści popularnej i występującego w niej bohatera, określanego mianem nadczłowieka. Wyszczególniono powtarzalne elementy fabularne oraz struktury narracyjne, w których wyodrębniono następujące schematy zatytułowane: „Opozycje w strukturach narracyjnych”; „Toposy i atrybuty wizualne w kreacji superbohatera”; „PRL-owski pocieszyciel”.

Bibliografia

Białous, M. (2015). Społeczna konstrukcja filmów historycznych. Pamięć zbiorowa i polityka pamięci w kinematografii polskiej lat 1920–2010 [rozprawa doktorska, Uniwersytet w Białymstoku]. Repozytorium UwB.

Bohuszewicz, P. (2013). Uczłowieczanie superbohaterów we współczesnej kulturze popularnej, Fantastyczność i cudowność. W: W. Gruszczyński, T. Ratajczak, B. Trocha (red.), Mit – literatura – tajemnica. Fantastyczność i Cudowność (s. 67–80). Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza UZ.

Eco, U. (1996). Superman w literaturze masowej. Powieść popularna: między retoryką a ideologią. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Fiołek‑Lubczyńska, B. (2022). Topos w filmie. Rys teoretyczny o argumentacyjnej funkcji toposu. Kultura‑Media-Teologia, 49, 34–47.

Kulczycka, D. (2016). Schematy fabularne w filmach Nighta M. Shyamalana. Mit − bajka – komik. W: D. Kulczycka, M. Hernik‑Młodzianowska (red.), Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego, Seria Scripta Humana, t. 6: Literatura a film (s. 171–189). Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza UZ.

Mazur, Z. (2019). Postać historyczna w brytyjskim i amerykańskim filmie biograficznym XXI wieku: bohater filmowy, narracje historyczne, tożsamości narodowe. W: A. Krawczyk‑Łaskarzewska, A. Naruszewicz‑Duchlińska (red.), Postać w kulturze wizualnej, t. 8: Postacie, światy, fikcje (s. 143–164). Olsztyn: Katedra Filologii Angielskiej UWM.

Mrozowski, M. (2009). Bohater naszych czasów. Kultura popularna, 3, 77–83.

Nagurska, E. (1993). Film historyczny. W: K. Sobotka (red.), Od fantastyki do komiksu. W kręgu gatunków filmowych. Łódź: Łódzki Dom Kultury.

Ogonowska, A. (2006). Międzyprzestrzenie dyskursu: intertekstualność intermedialność. Analiza zjawisk w kontekście wybranych tekstów audiowizualnych, literackich. Przegląd humanistyczny, 2, 15–28.

Piotrowska, M. (2016). Rola i znaczenie filmu w popularyzacji historii a kształtowanie społecznej świadomości historycznej. Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ, 14, 59–78.

Plisiecki, J. (2010). Film i sztuki tradycyjne. Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Rosenstone, Robert A. (2006). History on film. Harlow.

Słownik Języka Polskiego PWN. (2024). Hasło: „Topos”. Pobrane z: https://sjp.pwn.pl/szukaj/topos (02.02.2024)

Staniszewski, A. T. (2012). Aleksander Wielki – pierwszy superbohater?. Magazyn antropologiczno-społeczno-kulturowy Maska, Antologia pokonferencyjna: Superbohater. Mitologia Współczesności?, 15–21.

Stuła, B. (2018). Historia jako element struktury alternatywnych światów na kadrach komiksów superbohaterskich. Zeszyty Historyczne, t. 17, 261–273. http://dx.doi.org/10.16926/zh.2018.17.17.

Witek, P. (2005). Kultura. Film. Historia. Metodologiczne problemy doświadczenia audiowizualnego. Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Wójcicka, M. (2015). Wartości a pamięć zbiorowa. W: J. Adamowski, M. Wójcicka (red.), Tradycja dla współczesności, t. 8: Wartości w języku i kulturze (s. 65–72). Lublin: Wydawnictwo UMCS

Wróblewska, A. (2012). Ewolucja toposu herosa – od Achillesa do Batmana, Magazyn antropologiczno-społeczno-kulturowy Maska, Antologia pokonferencyjna: Superbohater. Mitologia Współczesności?, 9–14.

Zadruska, A. (2022). Superbohater jako produkt postmodernizmu w koncepcji Umberto Eco. Kilka uwag do dyskusji, Łódzkie Studia Teologiczne, 31, 163–193.

Żaglewski, T. (2018). Maski Batmana. Kostium jako element narracji superbohaterskiej w komiksie. Er(r)go. Teoria–Literatura–Kultura, 37, 25–33.

Źródła internetowe

„Gierek”. Kto jest kim w nowym filmie o pierwszym sekretarzu PZPR?. (2022). Pobrane z: https://www.polskieradio.pl/39/156/artykul/2880684,gierek-kto-jest-kim-w-nowym-filmie-o-pierwszym-sekretarzu-pzpr (17.01.2024).

Walkiewicz, M. (2013). Plan minimum. Pobrane z: https://www.filmweb.pl/reviews/recenzja-filmu-Wa%C5%82%C4%99sa.+Cz%C5%82owiek+z+nadziei-14690 (17.01.2024).

Filmografia

Bogowie. (2014). Reż. Łukasz Palkowski.

Gierek. (2022). Reż. Michał Węgrzyn.

Jack Strong. (2014). Reż. Władysław Pasikowski.

Wałęsa. Człowiek z nadziei. (2013). Reż. Andrzej Wajda.