Podatek od mediów. Zagrożenie dla pluralizmu mediów w Polsce – analiza i perspektywy na przyszłość na przykładzie scenariusza węgierskiego
DOI:
https://doi.org/10.51480/compress.2022.5-1.414Słowa kluczowe:
podatek od mediów, pluralizm mediów, system medialny, Węgry, repolonizacja mediówAbstrakt
Na początku lutego 2021 roku do wykazu programowych prac legislacyjnych Rady Ministrów został wpisany projekt ustawy o dodatkowych przychodach Narodowego Funduszu Zdrowia, Narodowego Funduszu Ochrony Zabytków oraz utworzeniu Funduszu Wsparcia Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Obszarze Mediów. Założeniem projektu jest pozyskiwanie dodatkowych środków finansowych, które miałyby zapobiegać długofalowym zdrowotnym, gospodarczym i społecznym skutkom pandemii COVID-19. Ich źródłem miałyby być składki od reklamy w internecie oraz mediów tradycyjnych (wyłącznie komercyjnych). Projekt ten, potocznie nazywany „podatkiem od mediów”, szybko został odebrany jako potężny cios wymierzony w wolne, niezależne media, których głównym źródłem dochodu są właśnie środki reklamowe. W związku z tym rozwiązania zakładane w projekcie mogłyby doprowadzić do znacznego obniżenia poziomu dochodów wybranych mediów. Sytuacja ta praktycznie od razu została porównana do sytuacji medialnej panującej na Węgrzech, gdzie regularnie dochodzi do prawnego i finansowego ograniczania działalności mediów, które nie głoszą prorządowych treści. Podobnie jak w projekcie polskiej ustawy, powołano tam Środkowoeuropejską Fundację Prasy i Mediów (KESMA), która miała wspierać różnorodność mediów na Węgrzech. W rzeczywistości jednak fundacja skupia wyłącznie prorządowe media. W artykule przedstawiono podobieństwa pomiędzy projektem ustawy zaproponowanym przez polityków Prawa i Sprawiedliwości a działalnością KESMA – fundacji powołanej po objęciu władzy przez Viktora Orbána. Zobrazowano również zagrożenie, jakie może stanowić tzw. podatek od mediów w obliczu panującej pandemii COVID-19 dla pluralizmu mediów w Polsce.
Bibliografia
Adamczyk, W. (2008). Amerykańskie archetypy dziennikarstwa śledczego. Poznań: Wydawnictwo Naukowe WNPiD UAM.
Boczek, K. (2021). Nagła czystka w mediach Polska Press. Nowi naczelni w dziennikach przejętych przez Orlen. Pobrane z: https://oko.press/zwolniena-w-polska-press-nowi-naczelni/ (19.12.2021).
Bátorfy, A., Szabó, K. (2021). Monitoring Media Pluralism in the Digital Era. Application of the media pluralism monitor in the European Union, Albania, Montenegro, the Republic of North Macedonia, Serbia & Turkey in the year 2020. Country report: Hungary. Centre for Media Pluralism and Media Freedom, Issue 2021.2814, July 2021. Pobrane z: https://cadmus.eui.eu/bitstream/handle/1814/71949/hungary_results_mpm_2021_cmpf.pdf?sequence=1.
Burchert, S. (2018). Pluralizm mediów a pluralizm w mediach. Rola kreacyjna mediów w kształtowaniu płaszczyzny dyskursu publicznego. W: K.A. Wojtaszczyk, P. Stawarz, J. Wiśniewska-Grzelak (red.), Zmierzch demokracji liberalnej? (s. 151–162). Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
Dobek-Ostrowska, B. (2011). Polski system medialny na rozdrożu. Media w polityce, polityka w mediach. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Doktorowicz, K. (2017). Postpluralizm, różnorodność mediów i treści w czasach zagrożeń wartości liberalnych. W: A. Jaskiernia, K. Gajlewicz-Korab (red.), Pluralizm mediów, pluralizm w mediach (s. 133–150). Warszawa: Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Drabik, P. (2020). Kaczyński: repolonizacja mediów do końca obecnej kadencji Sejmu. Pobrane z: https://biznes.radiozet.pl/News/Repolonizacja-mediow.-Co-to-znaczy-Jaroslaw-Kaczynski-o-szczegolach (18.12.2021).
Drabik, P. (2021), Nowy podatek uderzy w media prywatne. Agora i Polsat już tanieją na giełdzie. Pobrane z: https://www.press.pl/tresc/64761,nowy-podatek-uderzy-w-media-prywatne_-agora-i-polsat-juz-tanieja-na-gieldzie (05.03.2022).
Dziennikarze o kupnie Polska Press przez Orlen: repolonizacja tylnymi drzwiami wg scenariusza węgierskiego (2020). Pobrane z: https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/orlen-kupuje-polska-press-cena-jakie-dzienniki-komentarze (19.12.2021).
Europejska Konwencja Praw Człowieka. Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2 (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.).
Gera ,V. (2021). Independent Polish media suspend coverage to protest ad tax. Pobrane z: https://apnews.com/article/media-newspapers-poland-6066a00487af9a7b2add617d51836e71 (18.12.2021).
Jaskiernia, A. (2018). Aktualne problemy europejskiego ładu medialnego. Rada Europy i Unia Europejska wobec zagrożeń wolności i pluralizmu mediów, postprawdy i odpowiedzialności platform internetowych. Studia Medioznawcze, 1(72), 123–131.
Karta praw podstawowych Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C 202 z 2016 r., s. 391).
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze zm.).
Konarska, K. (2021). Zmiany w polityce medialnej Węgier i Polski. Media Biznes Kultura, 1 (10), 83–101.
Kozielski, M. (2021). TVN i Polsat pierwszy raz w historii nie nadały programów informacyjnych. Pobrane z: https://www.press.pl/tresc/64828,tvn-i-polsat-pierwszy-raz-w-historii-nie-nadaly-programow-informacyjnych (18.12.2021).
Media pomogą w zwalczaniu skutków COVID-19. Przepisy o składce reklamowej w prekonsultacjach (2021). Pobrane z: https://www.gov.pl/web/finanse/media-pomoga-w-zwalczaniu-skutkow-covid-19-przepisy-o-skladce-reklamowej-w-prekonsultacjach (18.12.2021).
Magyar, B. (2018). Węgry. Anatomia państwa mafijnego. Czy taka przyszłość czeka Polskę?, Warszawa: Magam.
Medvegy, G. (2020). Decyzja zezwalająca na utworzenie imperium medialnego Orbána była niezgodna z prawem. Pobrane z: https://www.liberties.eu/pl/stories/fidesz-kesma-bezprawna-decyzja/18151 (30.01.2022).
Pandemia uderzyła w kina i telewizję. Miliardowe zyski serwisów streamingowych (2021). Pobrane z: https://businessinsider.com.pl/biznes/media/pandemia-uderzyla-w-kina-i-telewizje-miliardowe-zyski-serwisow-streamingowych/zc5q9fe (18.12.2021).
Platforma edukacyjna Ministerstwa Edukacji i Nauki. Pobrane z: https://zpe.gov.pl/a/przeczytaj/DLcHAzPT1 (27.11.2021).
Przejęcie Polska Press przez PKN Orlen sprzeczne z konstytucyjną zasadą wolności mediów. Opinia Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, 13.01.2021. Pobrane z: https://www.hfhr.pl/przejecie-polska-press-przez-pkn-orlen-sprzeczne-z-konstytucyjna-zasada-wolnosci-mediow-opinia-helsinskiej-fundacji-praw-czlowieka/ (04.03.2022).
Reporters without Borders: Hungary – 2021 World Press Freedom Index. Pobrane z: https://rsf.org/en/hungary (31.01.2022).
Reporters without Borders: Poland – 2021 World Press Freedom Index. Pobrane z: https://rsf.org/en/poland (31.01.2022).
Sobczak, K. (2021). Rząd szykuje podatek od reklamy, media protestują. Pobrane z: https://www.prawo.pl/prawo/podatek-od-reklamy-protest-mediow,506373.html (18.12.2021).
Tamás, F. (2021). Orbán’s influence on the media is without rival in Hungary. Pobrane z: https://www.euractiv.com/section/digital/news/orbans-influence-on-the-media-is-without-rival-in-hungary/ (30.01.2022).
Słownik Języka Polskiego. hasło: Pluralizm. Pobrane z: https://sjp.pl/pluralizm (27.11.2021).
Szczęsny, W. (2021). Media bez wyboru. Świat reaguje na protest polskich dziennikarzy. Pobrane z: https://polskatimes.pl/media-bez-wyboru-swiat-reaguje-na-protest-polskich-dziennikarzy/ar/c1-15436007 (18.12.2021).
Wobec chorych demokracji w Europie. Zrozumieć strategie nieliberalnych rządów, by skuteczniej się im opierać. Studium przypadków: Chorwacja, Węgry, Polska i Serbia, Fundacja Human Rights House, Oslo (Norwegia) i Genewa (Szwajcaria) oraz Human Rights House w Zagrzebiu (Chorwacja), listopad 2017.
Zgut, E., Przybylski, W. (2020). Na Węgrzech też się zaczęło od lokalnych mediów. Res Publica Nowa. Daje do myślenia, 10, 16–21.
Downloads
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Copyright (c) 2022 Polskie Towarzystwo Komunikacji Społecznej
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Treść artykułów jest objęta licencją na podstawie międzynarodowej licencji Creative Commons Attribution 4.0
