Rola antropomorfizacji i genderyzacji maszyn w komunikacji ekstrapersonalnej

Aleksandra Skrzypiec

doi:10.51480/compress.2023.6-1.525

Autor

Aleksandra Skrzypiec Uniwersytet Jagielloński https://orcid.org/0000-0001-9731-9111

DOI:

https://doi.org/10.51480/compress.2023.6-1.525

Słowa kluczowe:

komunikowanie społeczne, komunikacja ekstrapersonalna, sztuczna inteligencja, robotyka społeczna, human-computer interaction, human-robot interaction, antropomorfizacja, genderyzacja

Abstrakt

Rozwój zaawansowanych narzędzi ICT (ang. information and communication technologies), prowadzi do mediatyzacji życia społecznego na coraz większą skalę. Użytkowanie dostępnych na rynku technologii typu smart, korzystanie z pomocy wirtualnych asystentów to tylko niektóre z przykładów powszechnych już interakcji, pomiędzy człowiekiem a maszyną. Rozwój sztucznej inteligencji oraz robotyki coraz mocniej oddziałuje na świat mediów i komunikacji społecznej. Współcześnie, postęp technologiczny jest w szczególności związany z ulepszaniem inteligentnych systemów, dla których pierwowzór stanowi inteligencja biologiczna. Tym samym artefakty wyposażane w cechy, charakterystyczne dla istot ludzkich dołączają do kręgu aktorów komunikowania, pełniąc tym samym role nadawców oraz odbiorców treści. Artykuł oparty na przeglądzie i analizie piśmiennictwa z zakresu Human-Computer Interaction oraz Robot Computer-Interaction, traktuje o relacjach pomiędzy człowiekiem a pozaludzkimi agentami, uwzględniając jednocześnie społeczne konsekwencje antropomorfizacji i genderyzacji wytworów nowoczesnych technologii.

Bibliografia

Abriszewski, K. (2007). Teoria Aktora-Sieci Bruno Latoura. Teksty Drugie, 103(4), 113–126.

Afeltowicz, Ł. (2007). Czy technika pozbawia nas pracy? Bezrobocie technologiczne w perspektywie teorii aktora-sieci. Studia Socjologiczne, 1(184), 107–126.

Arent, K., Tchoń, K. (2012). Roboty społeczne. Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej. Elektronika, 182(2), 629–648.

Babecki, M. (2005). Czy jeszcze komunikowanie? Media – Kultura – Komunikacja Społeczna, 1, 270–273.

Bomastyk, M. (2017). Czy można funkcjonować poza schematem? Recenzja książki Poza schematem. Społeczny konstrukt płci i seksualności. AVANT, 8(3), 241–250.

Campa, R. (2016). Roboty społeczne i praca socjalna. Zeszyty Pracy Socjalnej, 21(2), 65–75. doi.org/10.4467/24496138PS.16.005.6275 (16.01.23).

Cieślak, K. (2019). Płeć społeczno-kulturowa w technologicznych artefaktach. Analiza wybranych badań nad płcią i nowymi technologiami. Władza Sądzenia, 17, 38–53.

Cieślak, K. (2021). Płeć społeczno-kulturowa jako kategoria różnicująca proces projektowy specjalistów User Experience. Studia Humanistyczne AGH, 20(1), 27–46. doi.org/10.7494/human.2021.20.1.27 (16.01.23).

Dobosz, A. (2010). Metamorfoza – metafora – antropomorfizacja – deantropomorfizacja. Filo-Sofija, 10, 25–36.

Etzioni, A., Etzioni, O. (2017). Incorporating Ethics into Artificial Intelligence. The Journal of Ethics, 21(4), 403–418. doi.org/10.1007/s10892-017-9252-2 (14.03.23).

Faulkner, W. (1998). Extraordinary Journeys around Ordinary Technologies in Ordinary Lives. Social Studies of Science, 28(3), 484–489. doi.org/10.1177/030631298028003005 (16.01.23).

Foot, P. (1978). The Problem of Abortion and the Doctrine of the Double Effect, Oxford: Oxford University Press

Fundacja Digital Poland (2021). Technologia w służbie społeczeństwu. Czy Polacy staną się społeczeństwem 5.0? Warszawa: Fundacja Digital Poland.

Goban-Klas, T. (2005). Media i komunikowanie masowe. Teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Gruchoła, M., Sarowski, Ł. (2019). Zmiany w relacjach nadawca-odbiorca w przestrzeni komunikacyjnej Internetu: Od człowieka do robota społecznego. W: A. Hess, M. Nowina Konopka, W. Świerczyńska-Głownia (red.), Dynamika przemian w mediach (s. 209–227). Kraków: Instytut Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Guzman, A. (2016). The Messages of Mute Machines: Human-Machine Communication with Industrial Technologies. Communication +1, 5(4). doi.org/10.7275/R57P8WBW (14.03.23).

Hashemian, M. (2019). Persuasive Social Robots using Social Power Dynamics. W: Proceedings of the 18th International Conference on Autonomous Agents and MultiAgent Systems (AAMAS ‚19). (s. 2408–2410). Montreal: International Foundation for Autonomous Agents and Multiagent Systems.

Huzarek, T. (2014). Funkcjonalistyczna teoria umysłu, przetwarzanie informacji a myślenie ludzkie. Scientia et Fides, 2(2), 29–45. doi.org/10.12775/SetF.2014.014 (14.03.23).

Jarmuła, A. (2019). Zagrożenia i korzyści antropomorfizacji sztucznej inteligencji. W: Zeszyt Abstraktów. 14 Poznańskie Forum Kognitywistyczne. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza. (s. 11–12). Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.

Kil, A. (2012). Nowe media jako nasi wspólnicy. O sprawczości technologii na podstawie myśli Bruno Latoura. Teksty Drugie, 6, 358–372.

Klochowicz, T. S. (2018). Pojazdy autonomiczne a moralność sztucznej inteligencji. Journal of TransLogistics, 4(1), 205–212.

Krzysztofek, K. (2011). Interakcje człowiek-komputer-robot z perspektywy nauk społecznych. Pomiary Automatyka Robotyka, 3, 76–82.

Krzysztofek, K. (2016). Sprawczość ludzka, transludzka i postludzka w społeczeństwie nasyconym technologicznie. W: L.W. Zacher (red.), Moc sprawcza ludzi i organizacji (s. 329–371). Warszawa: Wydawnictwo Poltex.

Krzysztofek, K. (2018). Wrażliwość zapisana w algorytmach? Między technomorfizacją człowieka a antropomorfizacją maszyny. Kultura Współczesna. Teoria. Interpretacje. Praktyka, 103(4), 24–40.

Kurzweil, R. (2013). Nadchodzi osobliwość. Kiedy człowiek przekroczy granice biologii. Warszawa: Kurhaus Publishing.

Kwiatkowska, E.M. (2014). Rozwój Internetu rzeczy. Szanse i zagrożenia. Internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny, 8(3), 60–70.

Łupkowski, P. (2005). Rola etyki i antropologii w rozważaniach o sztucznej inteligencji. Ethos, 1(2), 239–251.

Mandrysz, W. (2003). Płeć: między biologią a kulturą. Pisma Humanistyczne, 5, 182–198.

McFarland, D. J., Wolpaw, J. R. (2011). Brain-computer interfaces for communication and control. Communications of the ACM, 54(5), 60–66. doi.org/10.1145/1941487.1941506 (14.03.23).

Mou, Y., Xu, K. (2017). The media inequality: Comparing the initial human-human and human-AI social interactions. Computers in Human Behavior, 72, 432–440. doi.org/10.1016/j.chb.2017.02.067 (14.03.23).

Mudyń, K. (2012). O różnych aspektach antropomorfizacji, „systemach intencjonalnych” i dyskretnym uroku technologii. W: J. Morbitzer, E. Musiał (red.), Człowiek, media, edukacja (s. 307–312). Kraków: Katedra Technologii i Mediów Edukacyjnych. Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN.

Nass, C., Moon, Y., Green, N. (1997). Are Machines Gender Neutral? Gender-Stereotypic Responses to Computers With Voices. Journal of Applied Social Psychology, 27(10), 864–876. doi.org/10.1111/j.1559-1816.1997.tb00275.x (16.01.23).

Orr, W., Davis, J. L. (2020). Attributions of ethical responsibility by Artificial Intelligence practitioners. Information, Communication & Society, 1(17), 719–735. doi.org/10.1080/1369118x.2020.1713842 (14.03.23).

Patel, A., Jain, S. (2021). Present and future of semantic web technologies: a research statement. International Journal of Computers and Applications, 43(5), 413–422. doi.org/10.1080/1206212X.2019.1570666 (14.03.23).

Przygoda, A. (2011). Mechanizmy socjalizacji w rodzinie. Pedagogika Rodziny, 1(1), 109–118.

Ptaszek, G. (2019). Edukacja medialna 3.0. Krytyczne rozumienie mediów cyfrowych w dobie Big Data i algorytmizacji. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Przegalińska, A. (2016). Istoty wirtualne. Jak fenomenologia zmieniała sztuczną inteligencję. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.

Redzisz, M. (2020). Inżynieria intymności, czyli co począć z seks-robotami. Pobrane z: https://www.sztucznainteligencja.org.pl/inzynieria-intymnosci-czyli-co-poczac-z-seksrobotami/ (16.01.23).

Riek, L.D., Rabinowitch, T., Chakrabarti, B., Robinson, P. (2009). How anthropomorphism affects empathy toward robots. W: M. Scheutz, F. Michaud (red.), HRI09: International Conference on Human Robot Interaction (s. 245–246). New York: Association for Computing Machinery.

Sarowski, Ł. (2017). Robot społeczny – wprowadzenie do zagadnienia. Roczniki Kulturoznawcze, 8(1), 75–89. doi.org/10.18290/rkult.2017.8.1-4 (16.01.23).

Sorgner, S. L. (2009). Nietzsche, the overhuman, and transhumanism. Journal of Evolution and Technology, 20(1), 29–42.

Siegel, M., Breazeal, C., Norton, M. I. (2009). Persuasive Robotics: The influence of robot gender on human behavior. W: 2009 IEEE/RSJ International Conference on Intelligent Robots and Systems. St. Louis, MO: Institute of Electrical and Electronics Engineers

Skrzypiec, A. (2022). Ewolucja maszyn — nowi aktorzy w procesie komunikowania. Przedłużenie biologicznej natury człowieka za pomocą najnowszych technologii. Kraków: Instytut Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego (praca magisterska).

Szpunar, M. (2007). Interfejs użytkownika jako sposób komunikacji z komputerem. Global Media Journal – Polish Edition, 1(3), 117–125.

Szpunar, M. (2018). Kultura lęku (nie tylko) technologicznego. Kultura Współczesna. Teoria. Interpretacje. Praktyka, 101(2), 114–123. doi.org/10.26112/kw.2018.101.10 (16.01.23).

Szymborska, D. (2020). Auta autonomiczne i ich wybory. Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria, 3(115), 87–93. doi.org/10.24425/pfns.2020.133976 (14.03.23).

Tobis, S. (2018). Robot społeczny – definicja i zastosowanie. Geriatria, 12, 247–250.

Tomaszewski, M. (2011). Rozwój globalnej sieci komputerowej w kierunku Web 3.0. W: R. Knosala (red.), Komputerowo zintegrowane zarządzanie. (s. 429–436). Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne

Waytz, A., Heafner, J., Epley, N. (2014). The mind in the machine: Anthropomorphism increases trust in an autonomous vehicle. Journal of Experimental Social Psychology, 52, 113–117.

Wieczorek, K. (2021). The Conscience of a Machine? Artificial Intelligence and the Problem of Moral Responsibility. Er(r)go. Teoria-Literatura-Kultura, 1(42), 15–34. doi.org/10.31261/errgo.10418 (14.03.23).

Wójtowicz, E. (2015). W stronę doliny niesamowitości. Więcej niż teleobecność. W: P. Zawojski (red.), Biotechnologiczny świat. Bio art oraz sztuka technonaukowa w czasach posthumanizmu i transhumanizmu (s. 16–35). Szczecin: 13muz/Instytucja Kultury Miasta Szczecin.

Źródła internetowe

Cisco (2013). Internet Wszechrzeczy. Raport z badania ankietowego. Pobrane z: https://www.cisco.com/c/dam/global/pl_pl/assets/tomorrow-starts-here/pdf/PL_IoE_Value_Index_Top_10_Insights.pdf (16.01.23).

Rp.pl (2022). Japonia coraz starsza. Ponad 15 proc. osób ma 75 lat i więcej. Pobrane z: https://www.rp.pl/spoleczenstwo/art37078151-japonia-coraz-starsza-ponad-15-proc-osob-ma-75-lat-i-wiecej (15.01.23).

World Population Review (2023). Life Expectancy by Country 2023. Pobrane z: https://worldpopulationreview.com/country-rankings/life-expectancy-by-country (15.01.23).