Arteterapia czy sztuka? Problem dyskryminacyjnego traktowania sztuki osób z niepełnosprawnością intelektualną
Słowa kluczowe:
niepełnosprawność intelektualna, sztuka, teatr, terapia,, artetrapia, tworzenie, artystaAbstrakt
Celem artykułu jest próba zdiagnozowania problemu postrzegania twórczości artystów z niepełnosprawnością, w tym intelektualną, i odpowiedzi na pytanie, czy ich niepełnosprawność wpływa na nasz odbiór ich działalności artystycznej. Wstęp do rozważań oparty jest na założeniu, że sztuka osób z niepełnosprawnością łączona jest głównie z terapią i przez to traktowana jest jako sztuka „gorsza”, „niższego rzędu”. Analiza literatury przedmiotu, w tym również raportów i wywiadów z artystami i założycielami teatrów performatywnych, stawowi podstawę do wysunięcia tezy, że artyści z niepełnosprawnościami nie są traktowani jako poważni twórcy, są dyskryminowani, spychani na margines, oceniani przez pryzmat niepełnosprawności. Artykuł stanowi jedynie wstęp do badań, które wymagają kontynuacji i zgłębienia problemu. Ważnym elementem przyszłych badań powinno być oddanie głosu artystom z niepełnosprawnością i szukanie odpowiedzi na pytanie o źródło problemu społecznego odbioru sztuki osób z niepełnosprawnościami.
Bibliografia
Barnes C., Mercer G., (2004), Disability, Cambridge: Polity Press.
Borowska‑Beszta B. (2012), Niepełnosprawność w kontekstach kulturowych i teoretycznych, Kraków: Wydawnictwo Impuls.
Ferris J. (2017), Dystans estetyczny i fikcja niepełnosprawności, W: Godlewska‑Byliniak E. Lipko‑Konieczna J. (red), Odzyskiwanie obecności. Niepełnosprawność w teatrze i performansie, Warszawa: Teatr 21
Hasiuk M (2017), Teatr niepełnosprawny –„ miejsce, w którym się spotykamy szukając kontaktu”, W: Godlewska‑Byliniak E. Lipko‑Konieczna J. (red), Odzyskiwanie obecności. Niepełnosprawność w teatrze i performansie, Warszawa: Wydawca: Teatr 21.
Jaszczak B. (2009). Kreatywność osób spoza kręgu kultury oficjalnej, w tym osób z niepełnosprawnością intelektualną i dysfunkcjami psychicznymi na przykładzie projektu „Oto ja”. W: Sochal B., Artyści niepełnosprawni w życiu społecznym i zawodowym. Materiały pokonferencyjne II Konferencji NIKIFORY. Warszawa: Fundacja Wspólna Droga.
Kalinowska A. (2021), Arteterapia jako forma aktywizacji osób z niepełnosprawnością intelektualną. Raport z badań, https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-issn-2353-7426-year-2021-volume-1-issue-15-article-34ba0785-9cdb-3b16-aa70-35c317c9c3d1
Kulczycki M. (1990), Arteterapia i psychologia kliniczna, „Artetrapia” Zeszyt Naukowy Akademii Medycznej we Wrocławiu Nr III.
Kupper P. (2017), Dekonstrukcja obrazów: perfomatywnośc niepełnosprawności. W: Godlewska‑Byliniak E., Lipko‑Konieczna J. (red), Odzyskiwanie obecności. Niepełnosprawność w teatrze i performansie, Warszawa: Teatr 21.
Linek A (2012), Arteterapia – poznanie i wyrażanie siebie, Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ, Nauki Humanistyczne, Nr 4 (1.2012).
Marek E (2004), Arteterapia jako metoda wspomagająca pracę wychowawczą, W: Knapik M., Sacher W. (red), Sztuka w edukacji i terapii, Kraków: Wydawnictwo Impuls,
Nieduziak E. (2015), (Czy) twórcza obecność osób niepełnosprawnych w przestrzeni publicznej?, Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej Nr 9/2015, https://pressto.amu.edu.pl/index.php/ikps/article/view/9926
Odoj G., Odoj D. (2017), Terapia przez sztukę w środowisku osób niepełnosprawnych intelektualnie. Przykład Stowarzyszenia Pomocy Niepełnosprawnym „Skarbek” w Mysłowicach, Nauczyciel i Szkoła, Tom 2 nr 62 (2017), https://czasopisma.ignatianum.edu.pl/nis/article/view/925
Rudowski T. (2007), Arteterapia – inspiracje i wartości, Warszawa: Wydawnictwo Instytut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji, Uniwersytet Warszawski.
Szulc W. (1994), Kulturoterapia. Wykorzystanie sztuki i działalności kulturalno-oświatowej e lecznictwie, Poznań: Wydawnictwo Uczelniane Akademii Medycznej.
Tyszkiewicz M. (1994), Psychologia ekspresji, Stymulacja twórczości pacjentów psychiatrycznych, Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie Towarzystwo Naukowe.
Urbaniak A. (2010), Arteterapia i terapie kreatywne uzupełniającą formą pracy psychologiczno-pedagogicznej wobec osób z niepełnosprawnością. Prymarność warsztatów praktycznych umiejętności wśród kadr specjalistów, Przegląd Terapeutyczny nr 8/10, https://www.ptt-terapia.pl/wp-content/uploads/2011/06/Urbaniak_A_Arteterapia.pdf
Wołowicz A. (2012), Paradygmat zignorowany. Macierzyństwo kobiet z niepełnosprawnością intelektualną, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Źródła internetowe
https://kobieta.wp.pl/mam-zespol-downa-ale-jestem-kumata-5982323231147137a
https://zywabibliotekapolska.pl/osoby-z-niepelnosprawnosciami-w-jezyku-inkluzywnym/
https://terapiaprzezsztuke.pl/terapie-ekspresyjne/terapia-poezja/)
Downloads
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Copyright (c) 2025 Polskie Towarzystwo Komunikacji Społecznej
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Treść artykułów jest objęta licencją na podstawie międzynarodowej licencji Creative Commons Attribution 4.0