Arteterapia czy sztuka? Problem dyskryminacyjnego traktowania sztuki osób z niepełnosprawnością intelektualną
DOI:
https://doi.org/10.51480/compress.2024.7-2.832Słowa kluczowe:
niepełnosprawność intelektualna, sztuka, teatr, terapia,, artetrapia, tworzenie, artystaAbstrakt
Celem artykułu jest próba zdiagnozowania problemu postrzegania twórczości artystów z niepełnosprawnością, w tym intelektualną, i odpowiedzi na pytanie, czy ich niepełnosprawność wpływa na nasz odbiór ich działalności artystycznej. Wstęp do rozważań oparty jest na założeniu, że sztuka osób z niepełnosprawnością łączona jest głównie z terapią i przez to traktowana jest jako sztuka „gorsza”, „niższego rzędu”. Analiza literatury przedmiotu, w tym również raportów i wywiadów z artystami i założycielami teatrów performatywnych, stawowi podstawę do wysunięcia tezy, że artyści z niepełnosprawnościami nie są traktowani jako poważni twórcy, są dyskryminowani, spychani na margines, oceniani przez pryzmat niepełnosprawności. Artykuł stanowi jedynie wstęp do badań, które wymagają kontynuacji i zgłębienia problemu. Ważnym elementem przyszłych badań powinno być oddanie głosu artystom z niepełnosprawnością i szukanie odpowiedzi na pytanie o źródło problemu społecznego odbioru sztuki osób z niepełnosprawnościami.
Bibliografia
Barnes, C., Mercer, G. (2004). Disability. Cambridge: Polity Press.
Borowska-Beszta, B. (2012). Niepełnosprawność w kontekstach kulturowych i teoretycznych. Kraków: Wydawnictwo Impuls.
Ferris, J. (2017). Dystans estetyczny i fikcja niepełnosprawności. W: E. Godlewska-Byliniak, J. Lipko-Konieczna (red.). Odzyskiwanie obecności. Niepełnosprawność w teatrze i performansie. Warszawa: Teatr 21.
Hasiuk, M. (2017). Teatr niepełnosprawny – „miejsce, w którym się spotykamy szukając kontaktu”. W: E. Godlewska-Byliniak, J. Lipko-Konieczna (red.). Odzyskiwanie obecności. Niepełnosprawność w teatrze i performansie. Warszawa: Teatr 21.
Jaszczak, B. (2009). Kreatywność osób spoza kręgu kultury oficjalnej, w tym osób z niepełnosprawnością intelektualną i dysfunkcjami psychicznymi na przykładzie projektu „Oto ja”. W: B. Sochal. Artyści niepełnosprawni w życiu społecznym i zawodowym. Materiały pokonferencyjne II Konferencji NIKIFORY. Warszawa: Fundacja Wspólna Droga.
Kalinowska, A. (2021). Arteterapia jako forma aktywizacji osób z niepełnosprawnością intelektualną. Raport z badań. Pobrane z: https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-issn-2353-7426-year-2021-volume-1-issue-15-article-34ba0785-9cdb-3b16-aa70-35c317c9c3d1.
Kulczycki, M. (1990). Arteterapia i psychologia kliniczna. Artetrapia. Zeszyt Naukowy Akademii Medycznej we Wrocławiu, III.
Kupper, P. (2017). Dekonstrukcja obrazów: perfomatywność niepełnosprawności. W: E. Godlewska-Byliniak, J. Lipko-Konieczna (red.). Odzyskiwanie obecności. Niepełnosprawność w teatrze i performansie. Warszawa: Teatr 21.
Linek, A. (2012). Arteterapia – poznanie i wyrażanie siebie. Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ, Nauki Humanistyczne, 4.
Marek, E. (2004). Arteterapia jako metoda wspomagająca pracę wychowawczą. W: M. Knapik, W. Sacher (red.). Sztuka w edukacji i terapii, Kraków: Wydawnictwo Impuls.
Nieduziak, E. (2015). (Czy) twórcza obecność osób niepełnosprawnych w przestrzeni publicznej?. Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej, 9.
Odoj, G., Odoj, D. (2017). Terapia przez sztukę w środowisku osób niepełnosprawnych intelektualnie. Przykład Stowarzyszenia Pomocy Niepełnosprawnym „Skarbek” w Mysłowicach. Nauczyciel i Szkoła, 2, nr 62.
Rudowski, T. (2007). Arteterapia – inspiracje i wartości, Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji, Uniwersytet Warszawski.
Szulc, W. (1994). Kulturoterapia. Wykorzystanie sztuki i działalności kulturalno-oświatowej w lecznictwie. Poznań: Wydawnictwo Uczelniane Akademii Medycznej.
Tyszkiewicz, M. (1994). Psychologia ekspresji. Stymulacja twórczości pacjentów psychiatrycznych. Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskiego Towarzystwa Naukowego.
Urbaniak, A. (2010). Arteterapia i terapie kreatywne uzupełniającą formą pracy psychologiczno-pedagogicznej wobec osób z niepełnosprawnością. Prymarność warsztatów praktycznych umiejętności wśród kadr specjalistów. Przegląd Terapeutyczny, 8/10
Wołowicz, A. (2012). Paradygmat zignorowany. Macierzyństwo kobiet z niepełnosprawnością intelektualną. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Źródła internetowe:
https://kobieta.wp.pl/mam-zespol-downa-ale-jestem-kumata-5982323231147137a
https://zywabibliotekapolska.pl/osoby-z-niepelnosprawnosciami-w-jezyku-inkluzywnym/
https://terapiaprzezsztuke.pl/terapie-ekspresyjne/terapia-poezja/)
Downloads
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Copyright (c) 2025 Polskie Towarzystwo Komunikacji Społecznej
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Treść artykułów jest objęta licencją na podstawie międzynarodowej licencji Creative Commons Attribution 4.0
